Malownicze ruiny zamku Lipowiec to jedna z ciekawszych atrakcji, jakimi może nas oczarować Wyżyna Krakowsko-Częstochowska. Dlaczego warto to miejsce uwzględnić w programie swej wycieczki po Garbie Tenczyńskim?
Zamek Lipowiec i jego miejsce na mapie Jury Krakowsko-Częstochowskiej
Bliskość Wygiełzowa i Babic, a także Alwerni i Krakowa, są czynnikami sprzyjającymi rozwojowi turystyki w tej części Jury. Ruiny zamku biskupów krakowskich stoją dumnie na wapiennym wzgórzu, które stanowi część Garbu Tenczyńskiego. Ze względu na ciekawą szatę roślinną, wzgórze to już od 1959 roku jest objęte ochroną jako rezerwat przyrody. Dumą tego miejsca są liczne gatunki roślin naczyniowych, w gronie których pojawiają się tak cenne okazy, jak kruszczyk drobnolistny. Można tu również obserwować ciekawe gatunki mchów oraz spacerować po pięknych lasach bukowych. A co z zamkiem, będącym tu główną atrakcją dla turystów?
Z kart historii - zamek Lipowiec i jego dzieje
Sama warownia powstała jako część systemu obronnego, znanego jako Orle Gniazda. Tereny dzisiejszego Lipowca nabrały znaczenia w okresie rozbicia dzielnicowego, głównie ze względu na swe strategiczne położenie. Przed 1243 rokiem tutejsze dobra należały do małopolskiego rodu Gryfitów, następnie trafiły w ręce benedyktynek z klasztoru w Staniątkach. To właśnie on nich dobra tutejsze zakupił biskup krakowski Jan Prandota. Miało to wielkie konsekwencje dla zamku, który aż do końca XVIII wieku stanowił własność biskupów krakowskich. Koniec XIII wieku to okres bardzo ważny dla Lipowca. W tym czasie jego właścicielem staje się biskup Jan Muskata, znany jako wielki przeciwnik króla Władysława Łokietka. W jego czasach zamek Lipowiec stał się z jednej strony punktem oporu w walce z królem, z drugiej - punktem wypadowym dla wypraw rabunkowych. Z czasem zamek Lipowiec zaczął służyć biskupom krakowskim jako więzienie. Już w XV wieku osadzano tu niepokornych duchownych, a w XVI wieku również tych, którzy popierali reformację. W tym czasie zresztą powiększono zamek, dobudowując nowe cele dla więźniów.
Do upadku zamku przyczyniło się wiele czynników. Już w połowie XVII wieku wiele strat zadali tej budowli Szwedzi. Sytuacji zamku nie poprawiła budowa nowego dworu, do którego przenieśli się biskupi. W XVIII wieku, w czasach biskupa Konstantego Felicjana Szaniawskiego, podjęto prace, których głównym celem było przystosowanie obiektu na dom poprawy dla duchownych. W 1789 roku, na mocy reformy cesarza Józefa II, zamek Lipowiec stał się własnością państwa. Wkrótce stał się własnością prywatną, co oznaczało częste zmiany dzierżawców i właścicieli. Wśród tych, którzy w drugiej połowie XIX wieku władali tym zamkiem, znalazł się m. in. Guido Donnersmarck. Niestety, nawet tak znana i zasłużona postać nie była w stanie uchronić Lipowca przed ostatecznym upadkiem i zniszczeniem. Dziś zamek ten jest piękną ruiną, która w jurajskiej scenerii prezentuje się wspaniale. Na co warto zwrócić uwagę podczas zwiedzania tego zabytku?
Spacerkiem po ruinach zamku Lipowiec
Ten gotycki zamek obronny do dziś zachwyca swoimi rozmiarami. Głównym materiałem budowlanym był tu kamień, choć w przypadku sklepień chętnie korzystano tu również z cegły. Założenie obronne składa się z kilku części: czteroskrzydłowego zamku górnego z wewnętrznym dziedzińcem, przedbramia zlikwidowanego w XVII wieku oraz podzamcza, które posiadało własne mury obronne i własną bramę. Dziś uwagę turystów przyciąga przede wszystkim zamek górny, wzniesiony na planie pięcioboku. Pięknie prezentuje się tu niewielki dziedziniec oraz wieża znajdująca się w południowo-wschodnim narożniku zamku. Dawniej zamek górny pokryty był dwuspadowym dachem, dziś dachu w ogóle nie posiada. Wiadomo, że na parterze zamku górnego znajdowały się głównie pomieszczenia gospodarcze, a więc jadalnia (refektarz), kuchnia, spiżarnia, magazyn, piekarnia i skarbiec. Pierwsze piętro zamku górnego zostało zaadaptowane na pomieszczenia mieszkalne. Obok nich urządzono kaplicę, a z czasem również cele więzienne. W części mieszkalnej czeka dziś na turystów ciekawa atrakcja. To niewielkie muzeum, które pozwala lepiej poznać dzieje zamku. Mieszkania oraz cele więzienne znajdowały się też na drugim piętrze. Ciekawą częścią zamkowych ruin jest też czterokondygnacyjna wieża, wzniesiona na planie koła. Ma ona wysokość około 30 metrów i obecnie sprawdza się rewelacyjnie w roli punktu widokowego. Co ciekawe, jej najstarsze partie pochodzą z przełomu XIII i XIV wieku, są zatem pamiątkami z czasów budowy zamku. Dziś, z urządzonego tu tarasu widokowego, można podziwiać okolice Lipowca, a przy dobrej widoczności również pasma Beskidu Żywieckiego, Małego i Beskidu Śląskiego.
Powodów, dla których warto odwiedzić zamek Lipowiec, jest wiele. Piękna sceneria i ciekawa historia mają tu bez wątpienia największe znaczenie. To miejsce, w którym piękne widoki, ciekawa historia i przyrodnicze skarby łączą się ze sobą w wyjątkowo ciekawy sposób. Efekt? Wizyta w tym miejscu sprawić może wiele radości każdemu z nas.